Là một người mới bước vào thế giới đồng hồ, mình từng thắc mắc: giữa thời đại Smartphone có thể bấm giờ chính xác đến từng phần nghìn giây, tại sao những chiếc đồng hồ cơ vẫn giữ tính năng Chronograph? Nó có vẻ… thừa thãi, nhưng cũng đầy bí ẩn. Và chính sự tò mò ấy đã đưa mình lần theo câu chuyện thú vị phía sau.

Từ “Compteur de Tierces” đến cuộc đua ngựa...

Năm 1816, Louis Moinet đã chế tác một chiếc đồng hồ bỏ túi mang tên “Compteur de Tierces”  với ý nghĩa là “cơ chế đo thời gian trôi qua". Đây được xem là Chronograph đầu tiên trong lịch sử – với đủ chức năng Bắt đầu, Dừng, Đặt lại; thậm chí còn đo chính xác đến 1/60 giây nhờ tần số 30Hz (216.000 vph), một con số mà ngay cả nhiều đồng hồ hiện đại cũng khó đạt được.

Chỉ vài năm sau, vào tháng 9 năm 1821, Chronograph lần đầu tiên xuất hiện dưới một hình hài khác: thực tiễn hơn, gần gũi hơn đó là khi vua Louis XVIII của Pháp mê đua ngựa đến mức muốn ghi lại thời gian từng vòng đua, khi đó Nicolas Rieussec – một thợ đồng hồ tài hoa –  đã tạo nên một cỗ máy đặc biệt. Nó không giống đồng hồ chúng ta quen thuộc ngày nay: thay vì kim quay, nó dùng mực nhỏ giọt lên mặt số để đánh dấu thời gian. Nếu Moinet đặt nền móng cho  Chronograph như một công cụ khoa học chính xác, thì Rieussec lại đưa nó đến gần hơn với ứng dụng thực tế và đời sống.

Từ đó, Chronograph không ngừng tiến hóa. Sang thế kỷ 20, đặc biệt là trong Thế chiến, Chronograph trở thành công cụ đắc lực của phi công và binh lính – họ dùng để đo nhiên liệu, hành trình, hay thời gian pháo kích. Sau chiến tranh, Chronograph bước ra đời sống thường nhật: gắn liền với đường đua, buồng lái, và cả giấc mơ chinh phục không gian. Những cái tên như Breitling Navitimer, Heuer Carrera đặc biệt là chiếc Omega Speedmaster đã trở thành “Moonwatch” huyền thoại  - ghi dấu trong lịch sử – không chỉ như một chiếc đồng hồ đơn thuần, mà còn là biểu tượng của thời đại.

Chronograph hoạt động như thế nào?

Điều làm nên sự quyến rũ của Chronograph là sự phức tạp ẩn sau vẻ ngoài nhỏ bé.Khi nhấn nút bấm, một cơ cấu bánh răng lập tức khớp vào bộ máy, cho phép kim giây riêng bắt đầu chạy.Nhấn lần nữa, nó dừng lại – đo chính xác đến từng giây.

Nhấn nút khác, mọi thứ lập tức “reset” về vị trí ban đầu, sẵn sàng cho lần đo tiếp theo.

Trên mặt số, thường có những sub-dial:

Một ô nhỏ ghi lại phút (30 hoặc 60 phút).

Một ô khác đo giờ (thường lên đến 12 tiếng - có thể lên đến 24h nhưng rất hiếm và thường chỉ thấy ở một số mẫu chuyên biệt).

Cộng thêm kim giây trung tâm, ta có thể đo được hầu hết mọi khoảng thời gian trong cuộc sống thường nhật.

Những biến thể đặc biệt:

Flyback Chronograph – nhấn một lần là kim vừa reset vừa bắt đầu lại, cực kỳ hữu ích cho phi công.

Rattrapante (Split-second Chronograph) – hai kim giây chồng lên nhau, cho phép đo hai sự kiện cùng lúc. Đây là một trong những complication cơ khí khó chế tác nhất, nhưng cũng đẹp mắt và đáng ngưỡng mộ nhất.

Tại sao Chronograph vẫn còn được yêu thích?

Thời đại Smartphone, chỉ một cú chạm là có thể bấm giờ chính xác đến phần nghìn giây. Vậy tại sao một chiếc Chronograph cơ học – vốn đắt đỏ, nặng nề và không hề tiện lợi – vẫn khiến người ta say mê?

Có thể nói, ngày nay Chronograph không còn là công cụ bắt buộc nữa. Nhưng nó vẫn tồn tại – không phải vì sự tiện lợi, mà bởi "Trải nghiệm" và "Câu chuyện".

Đó là cái cảm giác khi tự tay nhấn nút, nhìn kim giây lao đi đầy quyết liệt, dừng lại, rồi quay về vạch số 0 – có gì đó vừa cơ học, vừa thi vị.

Đó là cả một bề dày lịch sử: từ cỗ máy khoa học của Louis Moinet, cuộc đua ngựa của vua Louis XVIII, chiến trường Thế chiến, cho đến mặt trăng – nơi chiếc Omega Speedmaster trở thành chiếc đồng hồ cơ đầu tiên đồng hành cùng con người trong hành trình chinh phục vũ trụ.

Và hơn hết, đó là một minh chứng cho nghệ thuật cơ khí – nơi hàng trăm chi tiết nhỏ bé phối hợp nhịp nhàng  chỉ để đo… vài giây trôi qua. Một điều tưởng giản đơn, nhưng lại rất “ngầu”.